Robrecht de Fries

Met het boek ‘Robrecht de Fries. Graaf van Vlaanderen, held van Holland’[1] levert Kees Nieuwenhuijsen een prachtige biografie over Robrecht de Fries, en de tijd waarin hij leefde. Dat Kees Nieuwenhuijsen een belezen man is, weten we al lang bij SEMafoor[2]. Maar ik was toch weer onder de indruk van dit boek.  

Wie was Robrecht de Fries?

	Kees Nieuwenhuijsen, ‘Robrecht de Fries. Graaf van Vlaanderen, held van Holland’

Robrecht de Fries was de tweede zoon van graaf Boudewijn V van Vlaanderen. Na zijn huwelijk (in 1063) met Geertruida van Saksen, weduwe van Floris I van Holland, vestigde Robrecht zich in West-Frisia[3] en kreeg de bijnaam "de Fries". In 1070 werden Robrecht en zijn gezin uit Holland verjaagd en moesten ze vluchten naar Gent. Robrecht de Fries grijpt dan de macht in het graafschap Vlaanderen, ten koste van zijn neef Arnulf die de rechtmatige erfgenaam was. Hij neemt zijn intrek in de burcht van Kassel (Noord-Frankrijk). Er volgden meerdere ‘oorlogen’ met Richilde van Henegouwen, moeder van Arnulf tot ook dat conflict uitdoofde.  Robrecht de Fries sterft in 1093 en wordt begraven in Kassel. Robrecht II, zijn zoon die al 7 jaar meeregeerde, wordt dan de nieuwe graaf van Vlaanderen. De officiële periode van de kruistochten gaat dan beginnen.

Een zeer zorgvuldige levensbeschrijving

Zoals we hem kennen is Kees b.v. zeer zorgvuldig in zijn bronvermeldingen en deelt hij informatie met de nodige voorzichtigheid als het minder betrouwbare of niet-contemporaine bronnen betreft.  Kees Nieuwenhuijsen onderhoudt ons over de graafschappen Vlaanderen en Holland, over de opvoeding van Robrecht, over zijn echtgenote Gertrude van Saksen, over zijn conflicten met de Zeeuwen, de spanningen met Engeland en Frankrijk, complexe relatie met de kerk en de investituurstrijd.

Sterk is ook zijn beschrijving van de problematiek van Walcheren, waardoor Vlaamse graven (startend bij Boudewijn IV) ook leenman van de Duitse Keizer werden, terwijl ze eigenlijk leenmannen van de Franse koning waren.

Kees wijdt ook veel aandacht aan de ‘belangen’ van Robrecht de Fries in Jeruzalem. Robrecht ging in 1086 op ‘pelgrimstocht’ naar Palestina (het ‘Heilige Land’) en verbleef meer dan twee jaar in Jeruzalem.  Een interessant detail is dat Robrecht in 1090 vijfhonderd Vlaamse ridders stuurde om de stad Nicomedia te verdedigen tegen Turkse invallers. Dit laat niet alleen zien hoe groot de militaire macht echt van Robrecht de Fries was, maar het illustreert ook de economische belangen in die regio, vele jaren voordat de kruistochten aanvingen.

Het boek is netjes uitgewerkt en duidelijk meerdere malen nagelezen tegen slordigheden. De noten staan mooi uitgewerkt aan het einde van het boek, samen met een register op geraadpleegde werken én een register op personen én een register op plaatsnamen. Ook de tijdslijn en de lijst van websites zijn aardig.

Held van Holland?

We kennen Kees Nieuwenhuijsen als een verdediger van de traditionele geschiedschrijving pur sang.  Nergens klinkt enige twijfel door over het jonge graafschap Holland of over de ontstaansgeschiedenis van West-Frisia. Kees Nieuwenhuijzen maakt er zich wat eenvoudig van af door te zeggen dat tot het jaar 1100 de bestuurslaag slecht gedocumenteerd werd. De vele vragen gesteld door Kees IJpelaan, ook een notoir kenner van de Nederlandse geschiedenis met wie Kees Nieuwenhuijzen meermaals de degens kruiste, blijven onbeantwoord en eigenlijk zelfs helemaal onbesproken. De problematiek krijgt nauwelijks een A4-tje in het boek.

Zo ook stelt Kees evenmin vragen over de tekst in Tiel (aan de Gelderse grens met Noord-Brabant) alwaar het oudst bekende koopmansgilde actief zou zijn geweest. Bij SEMafoor zijn er veel vraagtekens gesteld bij de interpretatie van dat stuk tekst van Alpertus van Metz over de Vikingen die de Merwede opvoeren en Tyle brandschatten.  Ook de stelling van Kees IJpelaan dat het waarschijnlijk uitgeweken (gevluchte?) ‘Friezen’ uit Gent waren, wordt niet besproken. Nochtans zal het nog 200-250 jaar duren voor er binnen Nederland opnieuw eens sprake is van een gilde. En dat terwijl koopmansgilden in die tijd volop in bloei kwamen in de hele Frans-Vlaamse regio.

Anekdotes

Maar laat ons vooral eindigen met een positieve noot.

Kees houdt de biografie van Robrecht de Fries  prettig leesbaar met vele anekdotes. Bij de meest memorabele anekdotes reken ik die over de moord op Godfried met de Bult, die over de ‘teruggave van Douai, die van het erfelijk overgewicht van zijn stiefdochter en die van de ontbrekende bisschop in de bisschoppenlijst van Terwaan…

Nooit opgemerkt: de ontbrekende bisschop in de bisschoppenlijst van Terwaan...

Besluit

Het is niet het beste boek dat ik over Vlaanderen gelezen heb, maar het was best aardig en ik kan het iedereen aanraden…